Κιβώτιο

Tο Ευρωπαϊκό «παράδοξο»:

«Υπερεθνικές δομές ευρωπαϊκής ενοποίησης και εθνικοί ανταγωνισμοί»

Ήταν ακόμα μια επιτυχημένη  εκδήλωση του Κιβωτίου Πολιτισμού, αυτή με τον ομότιμο καθηγητή ιστορίας του πανεπιστημίου Κρήτης, Χρήστο Χατζηιωσήφ.

Το βράδυ της Πέμπτης 11 Μαΐου το πολύκεντρο νεολαίας του δήμου Ηρακλείου γέμισε ασφυκτικά από πολίτες κάθε ηλικίας, οι οποίοι συμμετείχαν ενεργά στη συζήτηση, διατυπώνοντας καίριες ερωτήσεις και προβληματισμούς για το μέλλον της Ευρώπης και της Ελλάδας, υπό το πρίσμα της αδιαμφισβήτητης πια κυριαρχίας της γερμανικής αντίληψης.

Ο εισηγητής έθεσε από την αρχή στο ακροατήριο το ερώτημα της διερεύνησης αυτού που χαρακτηρίζεται ως «ευρωπαϊκό παράδοξο», το ότι δηλαδή η δημιουργία υπερεθνικών  δομών, που θεωρητικά στοχεύουν στην υπέρβαση των εθνικών ανταγωνισμών, έχει οξύνει τις αντιθέσεις ανάμεσα στα κράτη μέλη της ΕΕ και έχει αναζωπυρώσει τον εθνικισμό στο εσωτερικό τους, αντί να τον αμβλύνουν.

Οι διαδικασίες της ευρωπαϊκής ενοποίησης μετά το 1989, -με κομβικό σημείο τη συνθήκη του Μάαστριχτ (το 1992), τη νομισματική ενοποίηση και το ταυτόχρονο αδυνάτισμα της πολιτικής των συγκλίσεων και της εξισορρόπησης των οικονομικών ανισοτήτων μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ, αλλά και την αύξηση των ταξικών ανισοτήτων στο εσωτερικό τους-, συνετέλεσαν στην κατακόρυφη όξυνση των εθνικών αντιθέσεων και ανταγωνισμών και στην ελάττωση της ελκτικής δύναμης που ασκούσε η «ευρωπαϊκή ιδέα» στους λαούς, ως ελπίδα εκπλήρωσης των πόθων της ειρηνικής συνύπαρξης, της βελτίωσης της ποιότητας ζωής, της δημοκρατίας, της αλληλεγγύης, της ελεύθερης διακίνησης, ιδεών, προϊόντων και ανθρώπων, της συνολικής βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των ευρωπαϊκών κοινωνιών.

Η ενιαία αγορά, το ενιαίο νόμισμα, η απελευθέρωση των εμπορικών συναλλαγών η ταυτόχρονη   απαγόρευση των κρατικών παρεμβάσεων και του προστατευτισμού, ενίσχυσαν σε υπερβολικό βαθμό τις χώρες εκείνες που οι οικονομίες τους είχαν ισχυρά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και βασίζονταν στις εξαγωγές, με πρώτη και καλύτερη τη Γερμανία. Τα ελλείμματα των χωρών του νότου, αποτυπώνονται με τον καλύτερο τρόπο στα πλεονάσματα των χωρών του βορρά και ιδιαίτερα της Γερμανίας.

Επιζητώντας να ερμηνεύσουμε σε βάθος την προέλευση και την εξέλιξη των διαφορετικών εθνικισμών στην Ευρώπη, ξεχωρίζουμε στη γερμανική εθνική αφήγηση κάτι κυρίαρχο, που τη χαρακτηρίζει: Είναι η οικονομική διάσταση, που λειτουργεί ως ζωτικό στοιχείο του γερμανικού κράτους. Το γερμανικό κράτος μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, δείχνει να έχει συνέχεια, να αποτελεί αυταξία. Λειτουργεί ως μια ξεχωριστή ανεξάρτητη οντότητα, αποστασιοποιημένη από την ύπαρξη εθνικής συνείδησης.  Δομείται κύρια, όχι για να προασπίσει τα συμφέροντα και τα δικαιώματα ίσων μεταξύ τους πολιτών, αλλά για να υπηρετήσει την εθνική οικονομία. Γύρω από αυτήν τη διαχρονική σταθερά, διαμορφώνεται και η εθνική συνείδηση. Με αυτόν τον τρόπο η οικονομία από εργαλείο μετατρέπεται σε αξία και αποκτά ταυτοτικά χαρακτηριστικά.

Πιάνοντας το νήμα του μεταναστευτικού από εκεί που το είχαμε αφήσει στην πρώτη εκδήλωση του Κιβωτίου Πολιτισμού στις 21.04.2017 με τον Κώστα Δουζίνα, υπό το πρίσμα της ποικιλόμορφης και δυναμικής διαμόρφωσης των σύγχρονων ταυτοτήτων, συζητήσαμε για τη μονιμοποίηση του φαινομένου της μετανάστευσης και τον καταλυτικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει στη διαμόρφωση της επόμενης μέρας στην ΕΕ.

Τα κοινωνικά στρώματα που περιθωριοποιούνται -μέσα από τις διαδικασίες του παγκόσμιου ανταγωνισμού των οικονομιών, των συνθηκών ελεύθερου εμπορίου, των πολέμων και της ραγδαίας αύξησης του πληθυσμού στις χώρες της Ασίας και της Αφρικής-, μεταναστεύουν μαζικά προς την ΕΕ. Από την άλλη, η κοινωνική και οικονομική υποβάθμιση -εξαιτίας του οικονομικού μοντέλου της παγκοσμιοποίησης- των πρώην μεσοαστικών στρωμάτων στις αναπτυγμένες χώρες, δημιουργεί ή ξυπνά εθνικιστικά αντανακλαστικά. Τα συμπιεσμένα και φοβισμένα αυτά στρώματα ταυτίζονται όλο και περισσότερο με ακροδεξιές, μισαλλόδοξες αντιλήψεις και πολιτικές, που ενοχοποιούν τους μετανάστες και την ΕΕ, για όλα τα κακά που συμβαίνουν, ή που θα συμβούν. Έτσι οι χαμένοι της παγκοσμιοποίησης γίνονται αντί για σύμμαχοι αντίπαλοι και εχθροί με όχημα την εθνική, πολιτισμική και φυλετική διαφορετικότητα.

Η ανάλυση των σύγχρονων αυτών διεργασιών, η βαθιά γνώση της ιστορίας, καθώς και της ψυχοσύνθεσης που αντιπροσωπεύουν οι διαφορετικές κυρίαρχες αντιλήψεις που διαμορφώνουν τις εθνικές ταυτότητες στην Ευρώπη, αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση κατανόησης συμπεριφορών και πολιτικών προσεγγίσεων. Πώς αλλιώς μπορεί να εξηγηθεί η ρήση της καγκελαρίου Μέρκελ, ότι όσο ζει δεν πρόκειται να εκδοθεί ευρωπαϊκό ομόλογο, δηλαδή να υπάρξει αλληλεγγύη στα υπερχρεωμένα κράτη; Η οικονομία για τη Γερμανία, με τη στενή της έννοια, αποτελεί υπέρτατη αρχή, κάτω από την οποία δομείται η κυριαρχία της και υποτάσσονται τα πάντα.

Αυτή η αντίληψη έχει ως επακόλουθο και μια άλλη: Έχοντας η οικονομία ανάγκη ένα συναινετικό πλαίσιο προκειμένου να αναπτυχθεί αποστρέφεται την πολιτικοποίηση και τις αντιπαραθέσεις. Χρειάζεται μια «κεντρώα» πραγματιστική, τεχνοκρατική θεώρηση των πραγμάτων. Όλα τα άλλα χαρακτηρίζονται ως παράλογος λαϊκισμός.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο όμως δεν γίνονται κατανοητά, ή αφήνονται στο έλεος της «οικονομίας», οι αντιθέσεις, οι αδικίες και οι ανισότητες που αυτή δημιουργεί. Η ψυχολογία ανασφάλειας γιγαντώνεται και βρίσκει το καταφύγιό της σε μια απατηλή εθνική αγκαλιά, που δε μπορεί να λειτουργήσει όπως τον περασμένο και προπερασμένο αιώνα. Αποτελεί μια Χίμαιρα, μια αυταπάτη, γιατί δε μπορεί να επιλύσει -με τις σημερινές συνθήκες- κανένα πρόβλημα.

Θα τολμήσει η Γερμανία να βαδίσει στο δικό της εθνικό μονοπάτι, εγκαταλείποντας το ευρωπαϊκό εγχείρημα; Οι σχεδιασμοί για την επόμενη μέρα, το σχέδιο της 4^ης βιομηχανικής επανάστασης “Industrie 4.0” δεν περιλαμβάνει τη λέξη Ευρώπη στη δόμησή του. Την περιλαμβάνει όμως ως χώρο εφαρμογής του, σε αντίθεση με τους αντίστοιχους σχεδιασμούς άλλων μεγάλων ευρωπαϊκών δυνάμεων.

Τι μπορεί να κάνει η Ελλάδα μπροστά σε όλα αυτά; Να εκπονήσει ένα κοινά συνομολογημένο, συνεκτικό σχέδιο ανασυγκρότησης, δίχως να αγνοούνται οι ταξικές αντιθέσεις, οι διαφορετικές εκδοχές και προσεγγίσεις. Εάν δεν υπάρχει διακριτό σχέδιο, δεν μπορεί να υπάρξει η οποιαδήποτε απάντηση στις προκλήσεις του στενά αλληλένδετου κόσμου που μας περιβάλλει.

Το "Κιβώτιο Πολιτισμού" συμμετέχοντας στους προβληματισμούς της κοινωνίας για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, την επιστροφή των εθνικισμών και το ρόλο της Γερμανίας, οργανώνει εκδήλωση-συζήτηση την Πέμπτη 11 Μαΐου στις 8.30 μ.μ. στο πολύκεντρο νεολαίας του δήμου Ηρακλείου, με ομιλητή τον καθηγητή πανεπιστημίου Κρήτης (τμήμα νεώτερης ιστορίας) Χρήστο Χατζηιωσήφ, με θέμα Η ευρωπαϊκή ενοποίηση, η Γερμανία και η επιστροφή των εθνικισμών".

Συζητώντας για τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης μετά το 1989 αναδεικνύεται ο ρόλος του εθνικισμού, ως εργαλείου τιθάσευσης των κοινωνικών αντιθέσεων, φωτίζονται οι ιστορικές καταβολές των σύγχρονων σχεδίων της Γερμανίας, και ανιχνεύονται οι τρόποι που η Ευρώπη, -μέσω της επιδίωξης της σύγκλισης- αποδέχεται ως φυσική την όξυνση της ανισότητας μεταξύ των κρατών της και στο εσωτερικό κάθε χώρας ξεχωριστά.

 Το "Κιβώτιο Πολιτισμού",  διοργανώνει μία νέα σημαντική εκδήλωση για την κατάσταση στην Ευρώπη και την προοπτική της μετά τις αρνητικές εξελίξεις των τελευταίων χρόνων,  θέμα: "Η Ευρωπαική Ενοποίηση, η Γερμανία και η Επιστροφή των εθνικισμών", με ομιλητή μία εξέχουσα μορφή της Ελληνικής επιστήμης, τον ομότιμο καθηγητή Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, και πρώην διευθυντή του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών του Ιδρύματος Τεχνολογίας και ΄Ερευνας (Ι.Τ.Ε.), Χρήστο Χατζηιωσήφ. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί την προσεχή Πέμπτη, 11 Μαίου στο Πολύκεντρο Νεολαίας του Δήμου Ηρακλείου στις 8,30 το βράδυ. 
Ο κ. Χατζηιωσήφ, βαθύς  γνώστης της Ευρωπαικής πραγματικότητας,  των κοινωνικοπολιτικών  και ιστορικών ρευμάτων σκέψης που διαμόρφωσαν την σημερινή αδιέξοδη και διαρκώς μεταβαλλόμενη κατάσταση θα θέσει ερωτήματα και θα επιχειρήσει να δώσει απαντήσεις στην πολυπλοκότητα και στην τεράστια ρευστότητα   που έχει δημιουργηθεί μετά την αναίρεση των θεμελιωδών αρχών που συγκρότησαν το Ευρωπαικό όραμα  για μια Ευρώπη των λαών  με ισόρροπη ανάπτυξη Βορρά - Νότου. Ποιες είναι οι αιτίες των ακροδεξιών κινημάτων στην Ευρώπη που θέτουν ζήτημα κατάργησης της Δημοκρατίας; Γιατί δεν προχώρησε η αποναζιστικοποίηση του κρατικού μηχανισμού της Γερμανίας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο; Το γεγονός αυτό επηρέασε τη σημερινή Γερμανία και κατά συνέπεια την Γερμανοποιημένη Ευρώπη;  Γιατί δεν εισακούστηκαν οι προτάσεις του φιλοσόφου Χάμπερμας, για κριτική αντιμετώπιση του ιστορικού παρελθόντος της Γερμανίας; Ποιες είναι οι διαφορές του Γερμανικού εθνικισμού από τους εθνικισμούς των άλλων Ευρωπαικών χωρών; Ποιες είναι οι συνέπειες από την προσχώρηση της Ευρωπαικής σοσιαλοδημοκρατίας στην νεοφιλελευθερισμό; Μπορεί να μεταστραφεί η υπάρχουσα κατάσταση; Γιατί η επικράτηση της Γερμανικής εξαγωγικής οικονομίας επέφερε μεγαλύτερη ανισότητα σε βάρος των εργαζομένων στην ενωμένη Γερμανία και πως επηρέασε το εν λόγω γεγονός τους εργαζόμενους στην Ευρώπη; Η επιβολή της Γερμανικής οικονομίας στην Ευρώπη με την ταυτόχρονη στρατιωτική της  ανάδυση, όπως περιγράφονται στην λεγόμενη Λευκή Βίβλο της αμυντικής της πολιτικής το 2011 πως, "Τα γερμανικά συμφέροντα ασφαλείας περιλαμβάνουν το ελεύθερο και ανεμπόδιστο παγκόσμιο εμπόριο, καθώς και την ελεύθερη  πρόσβαση στην ανοικτή θάλασσα και τους φυσικούς πόρους:", θέτουν τεράστια ζητήματα στρατηγικής, διεθνών ισορροπιών, αντιθέσεων με τις άλλες ανταγωνιστικές χώρες  και δημιουργούν εύλογα ερωτήματα για τις χώρες του Ευρωπαικού Νότου και την Ελλάδα. Που οφείλεται η απόπειρα του Χάιντς Ρίχτερ να υποστηρίξει προς αποκατάσταση την υστεροφημία των εισβολέων αλεξιπτωτιστών στην Μάχη της Κρήτης;

 Το γερμανικό σχέδιο για την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση με την κωδική ονομασία  Industrie 4.0. προβλέπει την μεγαλύτερη κυριαρχία στην παγκόσμια οικονομία της Γερμανίας στις ολοκληρωμένες βιομηχανικές εγκαταστάσεις, σε μηχανήματα, αυτοκινητοβιομηχανία κ.λ.π., επιβάλλοντας ταυτόχρονα ένα μοντέλο διαρκούς λιτότητας. Τι σημαίνει για την Ευρωπαική Ένωση και τους λαούς αυτό το μοντέλο κυριαρχίας, ποια τα όρια σύγκρουσης με  Γαλλία και Ιταλία που έχουν άλλο μοντέλο ανάπτυξης;  Πως θα αντιδράσουν οι ΗΠΑ σε μία τέτοια προοπτική παραγωγικής και τεχνολογικής κυριαρχίας με το δικό τους αντίθετο σχέδιο;  Η όξυνση της κρίσης στην Ευρωπαική Ένωση από την Γερμανική οικονομική και δημοσιονομική πολιτική της λιτότητας  που θα οδηγήσει την γηραιά ήπειρο; Ποια είναι η προοπτική της Δημοκρατίας, της Δικαιοσύνης και της Ελευθερίας; Οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές ποιο ρόλο θα παίξουν στην πολιτική ζυγαριά των εξελίξεων; Ο Χρήστος Χατζηιωσήφ θα  αναλύσει το βάθος των περίπλοκων αλληλοσυνδεόμενων στρατηγικών προβλημάτων. Άλλωστε πρόσφατα εξέδωσε μία συμπυκνωμένη εξαιρετική μελέτη με τίτλο: "Η ευρωπαική ενοποίηση, η Γερμανία και η επιστροφή  των εθνικισμών"από τις εκδόσεις  Βιβλιόραμα, το οποίο διαφωτίζει καίρια αυτές τις πολυσήμαντες πλευρές των προβλημάτων.