ΡΑΔΙΟΦΩΝΟ>>>Το ΚΙΒΩΤΙΟ ΣΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ
VIDEO>>> Σ. ΤΣΙΝΟΡΕΜΑ>>>ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΟΛΥΚΕΝΤΡΟ ΝΕΟΛΑΙΑΣ 30|5|2017 ΗΡΑΚΛΕΙΟ-ΚΡΗΤΗ
Κιβώτιο πολιτισμού:
Νέες τεχνολογίες και Δημοκρατία: Μια
σχέση που δοκιμάζεται σκληρά
Το «Κιβώτιο Πολιτισμού» http://kivotiopolitismou.blogspot.gr/, κλείνοντας το πρώτο μέρος
του κύκλου ομιλιών με τίτλο «κοινωνία
και δημοκρατία», άνοιξε στο κοινό του Ηρακλείου μια σημαντική και ζωτικής
σημασίας συζήτηση: Αφορά στις
προκλήσεις που συνιστά η χρήση των νέων τεχνολογιών για την ίδια την οντολογική
διάσταση του ανθρώπου, την επίδρασή τους στις κοινωνικοοικονομικές, πολιτικές
και πολιτισμικές σχέσεις, την ηθική και τις αξίες που χαρακτηρίζουν την
ανθρώπινη ύπαρξη.
Στον ασφυκτικά γεμάτο χώρο του πολύκεντρου νεολαίας
του δήμου Ηρακλείου, η Σταυρούλα Τσινόρεμα, καθηγήτρια φιλοσοφίας και βιοηθικής
στο πανεπιστήμιο Κρήτης, σε μια εξαιρετική, πολιτικοφιλοσοφική παρουσίαση, εμβάθυνε στον προβληματισμό
αναφορικά με τις επιπτώσεις που μπορεί νε έχει η χρήση των βιοτεχνολογιών στη φύση,
τη συνείδηση, την αξιοπρέπεια, την κοινωνικοπολιτική οργάνωση και την αυτονομία των ανθρώπινων όντων.
Ένα άκρως συνειδητοποιημένο στη συλλογική δημοκρατική
αντίληψη κοινό, συμμετείχε ενεργά στη διαδικασία της συζήτησης. Προέκυψε ένας
πλούσιος, δημιουργικός διάλογος, που όπως σημειώθηκε από τους παρευρισκόμενους,
«μας άνοιξε το μυαλό και το παράθυρο σε έναν κόσμο, οι διαστάσεις του οποίου
αγγίζουν την ίδια τη φύση της ανθρώπινης υπόστασης».
-
Βαδίζουμε προς τη δημιουργία ενός ανθρώπου με απόλυτα προαποφασισμένο
πλαίσιο ανάπτυξης φυσικών και πνευματικών ικανοτήτων, ψυχοσυναισθηματικής υπόστασης
και συμπεριφοράς, που διαμορφώνεται μέσα από μια προγραμματισμένη πλατφόρμα
πληροφοριών και προκαθορισμένη βάση δεδομένων;
Η ανθρώπινη φύση μπορεί να ετεροκαθοριστεί και να
παραμετροποιηθεί αυστηρά, όταν η εφαρμογή των βιοτεχνολογιών δε γίνεται
αντικείμενο κοινωνικού διαλόγου και διαφεύγει του δημόσιου δημοκρατικού
ελέγχου. Τα προσωπικά δεδομένα των πολιτών διαχέονται πλέον μέσα από πολλά
κανάλια, σε ένα παγκόσμιο περιβάλλον, όπου διάφορα οικονομικά και πολιτικά
συμφέροντα είναι ικανά υπό προϋποθέσεις, να χειραγωγήσουν τη θέληση και τη
συνείδηση των ανθρώπων.
Όλα αυτά θέτουν τεράστια ερωτήματα ουσιαστικής
λειτουργίας θεσμικών κατακτήσεων και αξιών όπως η δημοκρατία, η ισότητα,
η αλληλεγγύη, η αυτονομία και η
δικαιοσύνη. Εγείρονται ζητήματα κατοχής και εφαρμογών των νέων αυτών
τεχνολογιών, που είναι ικανές να
διαμορφώσουν έναν νέου τύπου άνθρωπο με ετεροκαθορισμένη, τεχνητή φύση, στην
υπηρεσία ενός νέου παγκόσμιου αυταρχικού
πολιτικοκοινωνικού αφηγήματος, όπου οι πολιτικοοικονομικές ελίτ θα αποφασίζουν
για τον ανθρωπότυπο που εξυπηρετεί τις επιδιώξεις τους, με τον ίδιο τρόπο που
μπορούν να επηρεάσουν τους σκοπούς της χρήσης των μηχανών. Ο άνθρωπος μπορεί να
(βιο)μηχανοποιηθεί και να καταστεί εργαλείο, να καθοριστεί γενετικά πριν καν γεννηθεί.
Με αυτόν τον τρόπο ίσως υπάρξει μια πραγματική εκδοχή του υπεράνθρωπου του Νίτσε.
-
Ποια είναι η θέση της επιστημονικής κοινότητας απέναντι στην
εξέλιξη της τεχνολογίας, η οποία ξεπερνά τη δυνατότητα της πολιτείας να
ρυθμίζει και να δημιουργεί έγκαιρα κανονιστικά πλαίσια προς όφελος της
ευρύτερης κοινωνίας;
-
Έχει να απολογηθεί
μόνο απέναντι στον εαυτό της, σε ένα πλαίσιο υπηρέτησης προσωπικών ηθικών
επιταγών και «όρκων», ή χρειάζεται στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου κόσμου να
πάρει πρωτοβουλίες, ως συλλογική και ατομική αυτόβουλη και αυτόνομη πολιτική
οντότητα, που φέρει ευθύνη όχι μόνο απέναντι στη συνείδησή της, αλλά κυρίως
απέναντι στο κοινωνικό σύνολο;
Ο επιστήμονας οφείλει να ενσωματώνει στη δουλειά του
την πολιτική του υπόσταση και την κοινωνική του υπευθυνότητα, ενώ αντίστοιχα στην
εκτός εργαστηρίου ζωή του, την επιστημονική του κατάρτιση προς όφελος του
συνόλου.
-
Μπορεί η ιδιωτική πρωτοβουλία και η οικονομία να αποφασίζουν
για την εξέλιξη της ίδιας της ζωής και των μεμονωμένων ατόμων και να κατέχουν
επιπλέον ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα;
-
Τελικά καθορίζει ο ίδιος ο άνθρωπος τη ζωή του, ή μεταβάλλεται
σε υποχείριο των ίδιων του των ιδεών και ανακαλύψεων, υποκύπτοντας επιπλέον σε
οικονομικούς, πολιτικούς και εγωιστικούς, ναρκισσιστικούς καταναγκασμούς;
Η ντετερμινιστική, θετική ή αρνητική στάση απέναντι
στις νέες τεχνολογίες και η αφελής ιδέα του γενετικού ετεροκαθορισμού, -ότι από
μόνος του δηλαδή αυτός ο νέος θαυμαστός, πολύπλοκος και γεμάτος προκλήσεις
κόσμος μπορεί να γίνει η πηγή της λύτρωσης και επίλυσης όλων των ανθρώπινων
προβλημάτων ή το αντίθετο, να εξελιχτεί σε ένα σπιράλ καταστροφής της
ανθρωπότητας-, έχει την ίδια αφετηρία: Ερμηνεύει τον κόσμο μηχανιστικά, στη
βάση μιας εργαλειακής αντίληψης, που υποτιμάει τις δυνατότητες που έχει η
ανθρώπινη συνείδηση και σκέψη, και παραβλέπει τις ευκαιρίες αυτοθέσμισης, που
ανοίγει στην ανθρωπότητα η συλλογική δράση και πράξη, η οποία μετεξελίσσει και
συνδιαμορφώνει τη διανοητική και συναισθηματική κατάσταση του ανθρώπου, το
βαθμό κοινωνικοποίησής του και τη δυνατότητά
του να παίρνει ο ίδιος ως αυτόβουλο και αυτόνομο ον τη ζωή του και τη την
εξέλιξή του στα χέρια του, δίχως να καταργεί την ανθρώπινη φύση, τη συνείδηση και το ηθικό
και αξιακό φορτίο που την περιβάλει.
Σταχυολογώντας ενδεικτικά, από το διάλογο που
αναπτύχθηκε, προκύπτουν οι παρακάτω θέσεις και προβληματισμοί:
· Γενετικός ντετερμινισμός: Είμαστε πολλά περισσότερα από τη
γενετική μας φύση. Δεν είμαστε πειραματόζωα,
που δεν μπορούν ν’ αντιταχτούν στη μοίρα τους.
· Τεχνολογία: μετασχηματίζει τις ανθρώπινες σχέσεις. Δε μπορεί να είναι
αυθύπαρκτη και ανεξέλεγκτη. Πρέπει να υπάρχει κοινωνικός έλεγχος. Υπάρχουν και
τα ερωτήματα της χρήσης της τεχνολογίας, της κατοχής της τεχνολογίας και της
εμπορευματοποίησης.
· Γενετική μηχανική: Νέα ευγονικά οράματα-εφιάλτες, παραγνωρίζουν το
γεγονός, ότι ο άνθρωπος είναι «ζώον κοινωνικόν» και στοχεύουν σε μια πλασματική
τελειότητα, ενάντια στη φύση και την τυχαιότητα.
· Στα πλαίσια αυτά: Όχι στον αυτόματο εποικισμό της επιστήμης από
ολοκληρωτικές ιδεολογίες, από την οικονομία και την πολιτική σκοπιμότητα.
· Τεχνολογία και δημοκρατία: Ο ανθρώπινος εγκέφαλος γίνεται μέρος
του τενχοκόσμου. Διαχέεται στις μηχανές, γίνεται μέρος των μηχανών, παύει να
έχει αυτονομία.
· Το αρχαιοελληνικό κράτος: Ξεπήδησε από τη δημοκρατία και όχι
η δημοκρατία από το κράτος. Το κράτος υπάρχει για να διαφυλάσσει και να
υπηρετεί τη δημοκρατία.
· Είμαστε το σώμα μας, δεν το κατέχουμε.
· Παγκόσμια απάντηση των ενεργών πολιτών στις παγκόσμιες
προκλήσεις:
Ο τρόπος διακυβέρνησης διαμέσου των εθνικών κρατών οδηγείται σε ιστορικά όρια. Μπαίνουν
παγκόσμια ερωτήματα για την ίδια τη ζωή, που απαιτούν απαντήσεις και πράξεις με
αντίστοιχη παγκόσμια εμβέλεια.
· Η δημοκρατία προβάλει σήμερα ως μέσο επιβίωσης και
αντιμετώπισης του νέου κόσμου.
· Η λαϊκή κυριαρχία εξασφαλίζει την ενότητα: Το πλήθος που
μετασχηματίζεται σε δήμο (συνειδητοποιείται) αυτοθεσμίζεται δημιουργώντας την
πολιτεία. Χωρίς πολιτεία δεν υπάρχει ούτε πολίτης ούτε ιδιώτης.
· -Ποιος μπορεί να κατέχει την «αγορά του δήμου»; -Κανένας! Αυτονομία των δρώντων
υποκειμένων.
· Νέος οντολογικός και φυσιοκρατικός αυταρχισμός: Εργαλειοποίηση της ανθρώπινης ζωής,
τεχνολογική χειραγώγηση της ζωής.
· Συλλογική αυτοθέσμιση: Να μπουν ηθικοπολιτικά όρια στις τεχνολογικές παρεμβάσεις.
Εν τέλει: Ποιος έχει τον έλεγχο και την εξουσία πάνω
στις νέες τεχνολογίες και ποιους σκοπούς υπηρετεί; Είτε το κράτος, είτε τα πρόσωπα-ιδιώτες κατέχουν και καθοδηγούν την
εξέλιξη και τους σκοπούς των νέων τεχνολογιών, είναι η μη χειραγωγημένη
συνείδηση και πράξη των ατομικών και συλλογικών υποκειμένων που θα κρίνει τις
εφαρμογές και τα όριά τους!
Το <<Κιβώτιο Πολιτισμού>>,
συνεχίζοντας τις υψηλού επιπέδου εκδηλώσεις του
για τα σημαντικά πολιτιστικά, επιστημονικά και πολιτικά φαινόμενα,
πραγματοποιεί την Τρίτη 30
Μαίου και ώρα 8,30, εκδήλωση στο
Πολύκεντρο Νεολαίας του Δήμου Ηρακλείου
Κρήτης με θέμα: <<Δημοκρατία και Νέες Τεχνολογίες >>, με
ομιλήτρια την Καθηγήτρια Φιλοσοφίας και Βιοηθικής του Πανεπιστημίου Κρήτης,
Σταυρούλα Τσινόρεμα. Τι
σημαίνει η παρέμβαση στον ανθρώπινο εγκέφαλο και στο DΝΑ; Ποια είναι η ηθική και πολιτική ευθύνη του επιστήμονα και του πολίτη; Μπορούν να υπάρξουν κοινωνικοί δημοκρατικοί
θεσμοί ελέγχου στην γνώση και στην
τεχνολογία διατηρώντας την αυτονομία του
επιστήμονα - δημιουργού;
Οι κοινωνικές, ηθικές και πολιτικές προκλήσεις που
εγείρονται από τις αναδυόμενες νέες ψηφιακές τεχνολογίες και τη βιοτεχνολογία,
όσον αφορά την ατομική και κοινωνική ζωή, θέτουν τεράστια ζητήματα ελευθεριών, κοινωνικών δικαιωμάτων, που επαναπροσδιορίζουν την έννοια του Πολίτη
και της Δημοκρατίας και θα αποτελέσουν αντικείμενο της συζήτησης και κριτικού επαναστοχασμού.
Η βιοτεχνολογική και ιατρική «τροποποίηση» της ζωής, πχ, το όραμα «αυτο-μετασχηματισμού» μας μέσω βιο-τεχνολογικών
παρεμβάσεων, η καθυστέρηση του γήρατος, η τελειοποίηση φυσικών και
διανοητικών ικανοτήτων μας πέραν της θεραπείας, η δυνατότητα του
«διανθρωπισμού», διανοίγουν νέο πεδίο προκλήσεων και αποτελούν έδαφος
προβληματισμού, όχι μόνο με την ιατρική έννοια αλλά και ανθρωπολογικά,
ψυχολογικά, και πολιτικά. Η κοινωνική ένταξη, ανάπτυξη και αξιοποίηση των νέων
τεχνολογιών συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών της ζωής αποκτούν βαρύνουσα κοινωνικοπολιτική σημασία, καθώς συνδέονται με ζητήματα
οργάνωσης της ζωής σε μια δημοκρατική πολιτεία.
Ποια
η ευθύνη του κρατικού νομοθέτη σε μια δημοκρατική πολιτεία, και ποιές οι
δυνατότητες συμμετοχής των πολιτών στις παρούσες συνθήκες; Πότε πρέπει να
παρεμβαίνει ο νομοθέτης και τι συνεπάγεται η νομοθετική ρύθμιση αυτών των
θεμάτων; Με ποια κανονιστικά κριτήρια και ποιες θεμελιώδεις ηθικές αρχές πρέπει
να γίνεται; Τι ρόλο διαδραματίζει και πώς πρέπει να ερμηνευθεί η θεμελιώδης
αξία της ζωής; Ποια η σχέση της με τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα; Είναι
δυνατή η αναγνώριση ενός δικαιώματος στη ζωή, ως αυτοτελούς και ατομικού
δικαιώματος, ανεξάρτητου από το δικαίωμα στην ελευθερία, στην προσωπικότητα ή
στην προσωπική ελευθερία; Ή μήπως η ζωή του καθενός από μας δεν μπορεί να
αντιμετωπισθεί από το δίκαιο παρά ως σχέση ελευθερίας κάθε προσώπου με το εαυτό
του; Και τι αυτό συνεπάγεται όσον αφορά τις νέες πρακτικές που αναφύονται από
την ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών της ζωής; Ποια είναι τα ηθικά όρια των
επιτρεπτών παρεμβάσεων, σχετικά με την θεραπεία, αλλά και την επιμήκυνση, την
τελειοποίηση και την αναπαραγωγή της ζωής; Και τι συνέπειες έχουν όλα αυτά όσον
αφορά τη λειτουργία της δημοκρατίας και την οργάνωση της ζωής στη σύγχρονη
δημοκρατική κοινωνία; τα παραπάνω αποτελούν ορισμένα από τα θέματα θα
συζητηθούν στην εκδήλωση που πραγματοποιεί
το <<Κιβώτιο Πολιτισμού
>>.
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Η Σταυρούλα
Τσινόρεμα είναι Καθηγήτρια Σύγχρονης, Νεότερης Φιλοσοφίας και
Βιοηθικής, Διευθύντρια Σπουδών του Διατμηματικού Προγράμματος
Μεταπτυχιακών Σπουδών «Βιοηθική», και Διευθύντρια του Εργαστηρίου Βιοηθικής του
Πανεπιστημίου Κρήτης. Κάτοχος Πτυχίου Φιλοσοφίας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών,
Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (M.Α.) στην Ηθική και Κοινωνική Φιλοσοφία
και Διδακτορικού Διπλώματος (Ph.D.) στην Ηθική Φιλοσοφία από το Πανεπιστήμιο
του Exeter, έχει διδάξει στα Πανεπιστήμια Ιωαννίνων και Exeter. Το
ερευνητικό έργο της επικεντρώνεται στην ηθική και κοινωνική φιλοσοφία,
βιοηθική, φιλοσοφία των επιστημών, επιστημολογία, φιλοσοφία της γλώσσας και
φιλοσοφία του νου. Είναι μέλος της Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα
και της Επιτροπής για τη Βιοηθική και την Ηθική των Επιστημών, Fédération
Internationale des Sociétés de Philosophie και μέλος της
Εθνικής Επιτροπής Δεοντολογίας για τις Κλινικές Μελέτες (ΕΟΦ).
